Dự thảo này nhằm khắc phục những bất cập trong các quy định
hiện hành, đảm bảo quyền lợi công bằng và thể hiện cam kết của Đảng, Nhà nước
trong việc phát triển đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục.
Chỉ rõ bất cập
Theo Bộ Giáo dục và Đào tạo, việc thực hiện chế độ phụ cấp
ưu đãi theo nghề đối với viên chức, người lao động trong ngành Giáo dục hiện
nay còn tồn tại một số bất cập.
Đối với giáo viên mầm non, tổng thu nhập chưa tương xứng với
tính đặc thù và mức độ phức tạp của hoạt động nghề nghiệp. Giáo viên mầm non phải
chăm sóc, giáo dục trẻ từ 3 tháng đến 6 tuổi, đòi hỏi sự tập trung cao độ để đảm
bảo an toàn và thu hút sự chú ý của trẻ, thường làm việc 9-10 giờ/ngày… Tuy
nhiên, thu nhập của họ thấp nhất so với các cấp học khác (hệ số lương khởi điểm
2,10, phụ cấp 35%, tổng thu nhập khoảng 6,63 triệu đồng/tháng), dẫn đến tỷ lệ
nghỉ việc cao, với 1.600 giáo viên mầm non bỏ việc từ tháng 8/2023 đến tháng
4/2024, chiếm 22% tổng số giáo viên nghỉ việc.
Đối với giáo viên trường dự bị đại học, mức phụ cấp ưu đãi
theo nghề chưa công bằng so với giáo viên trường phổ thông dân tộc nội trú, mặc
dù mức độ phức tạp công việc tương đồng (quản lý, chăm sóc học sinh nội trú, tổ
chức các hoạt động giữ gìn và phát triển di sản văn hóa dân tộc), có bảng lương
áp dụng đối với từng hạng chức danh nghề nghiệp như nhau. Hiện nay, chế độ phụ
cấp ưu đãi đối với giáo viên trường dự bị đại học là 50% và giáo viên trường phổ
thông dân tộc nội trú là 70%.
Bên cạnh đó, hệ thống văn bản pháp lý hiện nay còn chồng
chéo, thiếu đồng bộ, áp dụng chưa thống nhất giữa các địa phương. Tiêu chí xác
định khu vực kinh tế - xã hội còn khác nhau, gây ra bất cập trong áp dụng phụ cấp.
Sự thay đổi đơn vị hành chính qua các năm (tách, nhập) không được cập nhật kịp
thời, gây khó khăn trong thực hiện chính sách. Các địa phương áp dụng mức phụ cấp
cũng khác nhau do cách hiểu khác về địa bàn được hưởng, ví dụ cùng là giáo viên
thành phố nhưng có nơi chi trả 35%, nơi 50%. Một số địa phương vẫn chi trả phụ
cấp ưu đãi theo mức cũ mặc dù xã đã đạt chuẩn nông thôn mới và chuyển khu vực.
Cùng đó, nhân viên trường học hiện chưa được hưởng chế độ phụ
cấp ưu đãi theo nghề; các vị trí viên chức thiết bị thí nghiệm, giáo vụ, hỗ trợ
giáo dục người khuyết tật chỉ có 1 hạng nên không có cơ hội để được thăng hạng
chức danh nghề nghiệp. Với mức thu nhập và yêu cầu công việc như hiện nay, cơ sở
giáo dục khó tuyển dụng được các vị trí việc làm nhân viên chuyên trách, nhằm hỗ
trợ cho hoạt động dạy học.
Bộ Giáo dục và Đào tạo cho rằng, những bất cập nêu trên giảm
động lực gắn bó với nghề, ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục và sự ổn định của đội
ngũ nhân sự ngành Giáo dục.
Những điểm mới đáng chú ý
Dự thảo Nghị định quy định chế độ phụ cấp ưu đãi theo nghề đối
với viên chức và người lao động trong các cơ sở giáo dục công lập được xây dựng
dựa trên việc kế thừa các quy định còn phù hợp của Quyết định số
244/2005/QĐ-TTg và Thông tư liên tịch số 01/TTLT-BGD&ĐT-BNV-BTC, đồng thời
điều chỉnh, bổ sung nhiều nội dung quan trọng.
Dự thảo Nghị định mới mở rộng đối tượng áp dụng cho tất cả viên
chức và người lao động (bao gồm người tập sự, thử việc, hợp đồng) tại các cơ sở
giáo dục công lập thuộc hệ thống giáo dục quốc dân, trừ các cơ sở thuộc Bộ Quốc
phòng, Bộ Công an và cơ quan cơ yếu.
Mức phụ cấp ưu đãi theo nghề được đề xuất điều chỉnh như
sau:
Đối với giáo viên mầm non, tăng phụ cấp từ 35% lên 45% ở
vùng thuận lợi và lên 80% ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó
khăn, nhằm phản ánh đúng mức độ phức tạp và áp lực công việc.
Giáo viên trường dự bị đại học nâng phụ cấp từ 50% lên 70%,
ngang bằng với giáo viên trường phổ thông dân tộc nội trú, đảm bảo công bằng
cho các nhiệm vụ tương đồng.
Nhân viên trường học bổ sung phụ cấp lần đầu tiên, với mức
15% cho các vị trí hỗ trợ, phục vụ (thư viện, văn thư...), 20% cho chức danh
chuyên môn dùng chung (kế toán, y tế...) và 25% cho chức danh chuyên ngành, nhằm
ghi nhận vai trò quan trọng của họ.
Về cơ sở xác định mức phụ cấp, Quyết định 244/2005/QĐ-TTg
xác định mức phụ cấp chủ yếu dựa vào cấp học, loại trường và địa bàn công tác
(đồng bằng và miền núi, hải đảo, vùng sâu, vùng xa). Tuy nhiên, dự thảo Nghị định
mới xác định mức phụ cấp dựa trên nhóm vị trí việc làm (hỗ trợ, chuyên môn dùng
chung, chức danh nghề nghiệp chuyên ngành) kết hợp với cấp học, loại trường, địa
bàn công.
Cách tính phụ cấp hiện dựa trên mức lương theo ngạch, bậc, cộng
phụ cấp chức vụ lãnh đạo, phụ cấp thâm niên vượt khung (nếu có). Đến dự thảo
Nghị định mới, cách tính được quy định cụ thể hơn, bao gồm cả hệ số chênh lệch
bảo lưu (nếu có) và cách tính cho người lao động không hưởng lương theo hệ số.
Dự thảo Nghị định mới cũng liệt kê rõ các trường hợp không
được tính hưởng phụ cấp như: thời gian đi công tác, học tập ở nước ngoài hưởng
40% lương, thời gian bị đình chỉ công tác liên tục từ 1 tháng trở lên, thời
gian nghỉ việc hưởng trợ cấp bảo hiểm xã hội (trừ ốm đau, thai sản), thời gian
nghỉ khác vượt quá quy định.
Dự thảo bổ sung các quy định chi tiết về hưởng phụ cấp trong
các trường hợp biệt phái, hưởng nhiều loại phụ cấp hoặc nhiều mức phụ cấp trong
cùng một Nghị định (chỉ hưởng mức cao nhất), thay đổi phân loại đơn vị hành
chính, công tác tại trường có nhiều cấp học, làm việc liên trường, dạy ở nhiều
điểm trường và viên chức ngoài sư phạm tham gia giảng dạy tại trường sư phạm.
Những quy định này chưa thể hiện rõ trong Quyết định số 244.
Việc ban hành Nghị định này sẽ tạo hành lang pháp lý để các
địa phương triển khai chính sách một cách đồng bộ, công bằng, góp phần nâng cao
chất lượng giáo dục, giữ chân nhân sự và thúc đẩy sự phát triển bền vững của
ngành Giáo dục Việt Nam.
